Çöldeki Vaha

Çöl serapları, ışığın sıcak hava katmanları süresince kırılmasından meydana gelen optik yanılsamalardır. Çoğu zaman çöllerde ve öteki kurak bölgelerde görülürler ve göller, nehirler, vahalar ve hatta metropoller dahil olmak suretiyle fazlaca muhtelif değişik biçimlere bürünebilirler.

Seraplar, uzaktaki bir nesneden gelen ışığın, gözlemciye nesnenin kendisinden daha yakın olan bir sıcak hava tabakası tarafınca kırılmasıyla kaynaklanır. Bu, ışığın bükülmesine yol açar ve müşahit, nesneyi sanki kendisine gerçekte olduğu için daha yakınmış benzer biçimde görür.

Çöl serapının en yaygın türü, uzaktaki bir nesnenin gerçekte olduğu için daha büyük gözüken çarpık bir görüntüsü olan, yaklaşan seraptır. Gözüken seraplar, ışığın yere yakın sıcak hava tabakasından kırılmasından kaynaklanıyor. Sıcak hava bir mercek benzer biçimde davranır ve nesneden gelen ışığı, gözlemciye gerçekte olduğu için daha yakın görünecek biçimde büker.

Çöl serapının bir başka yaygın türü de, bütün şehirlerin ya da manzaraların yanılsamasını yaratabilen kompleks bir serap olan fata morgana'dır. Fata morganalar, ışığın birden fazla sıcak hava katmanından kırılmasıyla kaynaklanır. Havanın değişik katmanları ışığı değişik şekillerde kırar ve bu da gerçekte orada olmayan nesnelerin yanılsamasını yaratabilir.

Çöl serapları tehlikeli olabilir zira insanları bir bölgede su ya da başka kaynakların bulunmadığına inandırabilirler. Bu dehidrasyona ve öteki sıhhat problemlerine yol açabilir.

Tehlikelere karşın çöl serapları büyüleyici bir tabiat vakasıdır. Işığın enerjisini ve yanılsamalar yaratmak için onu iyi mi manipüle edilebileceğini hatırlatıyorlar.

Antet	Yanıt
Çöl	Nebat örtüsünün azca olduğu ya da asla olmadığı geniş, kuru arazi alanı.
Yanılsama	Bir şeyin yanlış ya da yanıltıcı izlenimi.
Serap	Bir nesnenin görüntüsünün gerçekte bulunmadığı bir yerde görünmesine yol açan bir vaka.
Kurak	Yağışın fazlaca azca olması ya da asla olmaması.
Görünüm	Bir arazi alanının organik özellikleri ve insan yapımı yapıları da dahil olmak suretiyle özellikleri.

II. Çöl serapı nelerdir?

Çöl serapı, ışığın sıcak hava katmanları süresince kırılmasından meydana gelen bir tür optik yanılsamadır. Uzaktaki bir nesneden gelen fer bu sıcak hava katmanlarından geçtiğinde bükülür ya da kırılır, öyleki ki nesne gerçekte olduğu için daha yakınmış benzer biçimde görünür. Çöl serapları en fazlaca havanın fazlaca kuru olduğu sıcak ve aleni günlerde görülür.

Üç ana çöl serapı türü vardır:

• Fata Morgana: Bu en yaygın çöl serap türüdür. Havada yüzüyormuş benzer biçimde gözüken uzaktaki bir nesnenin serapıdır.
• Sütun serapı: Bu, yerden yükseliyormuş benzer biçimde gözüken dikey bir hava sütununun serapıdır.
• Trekking serapı: Bu, mesafeye doğru gidiyormuş benzer biçimde gözüken bir yol ya da patikanın serapıdır.

Çöl serapları tehlikeli olabilir zira insanları, olmayan bir şeyin reel olduğuna inandırabilirler. Bu da insanların kaybolmasına ya da yaralanmasına yol açabilir.

III. Çöl seraplarının türleri

Üç ana çöl serapı türü vardır:

• Morgana kızı
• Sarsıntı
• Fata morgana illüzyonu

Fata Morgana serapları en yaygın olanlardır ve ters görüntüleriyle karakterize edilirler. Bunlar, ışığın yer yüzeyine yakın sıkışan sıcak hava katmanları süresince kırılmasından doğar. Sarsıntı serapları, havanın yer üstündeki süratli hareketinden doğar ve bu da uzaktaki nesnelerin görüntülerinin parıldamasına ya da titreşmesine niçin olabilir. Fata morgana illüzyonları, ışığın bulutlardan ya da gökyüzündeki öteki nesnelerden yansımasından doğar ve bu da, gerçekte orada olmayan şehirleri ya da öteki mühim noktaları görme yanılsaması yaratabilir.

Her çöl serapının kendine has özellikleri vardır ve bu farklılıkları tahmin etmek, bu tarz şeyleri tanımlamanıza ve bunlardan kaçınmanıza destek olabilir.

III. Çöl seraplarının türleri

Üç ana çöl serapı türü vardır:

• Morgana kızı
• Sarsıntı
• Morgana kızı

Her serap türü değişik atmosferik koşullardan doğar ve değişik görsel efektler üretir.

Fata Morgana serapları çöl seraplarının en yaygın türüdür. Işığın kırılması ve yansımasının birleşiminden kaynaklanırlar ve aslen fazlaca uzakta bulunan bir nesnenin büyük, ters çevrilmiş görüntüsü yanılsamasını yaratırlar.

Sarsıntı serapları, havanın sıcak bir yüzey üstündeki hareketinden doğar ve bir nesnenin dalgalı ya da parıldayan görüntüsü yanılsamasını yaratırlar.

Fata morgana serapları, ışığın bir buz kristali tabakası süresince kırılmasından doğar ve bir nesnenin gökkuşağı renginde bir görüntüsü yanılsamasını yaratırlar.

V. Çöl seraplarından iyi mi kaçınılır?

Çöl seraplarından kaçınmak için yapabileceğiniz birkaç şey var:

• Sulu kalınca. Susuz kaldığınızda vücudunuz daha azca tükürük üretir, bu da serap görüp görmediğinizi anlamayı zorlaştırabilir.
• Güneşe direkt bakmayın. Güneşin parlaması nesnelerin net görülmesini zorlaştırabilir ve bununla birlikte serapların daha realist görünmesine niçin olabilir.
• Gözlerinizi hareket ettirin. Bir noktaya fazlaca uzun vakit bakarsanız gözleriniz size oyun oynamaya başlayabilir ve orada olmayan şeyleri görmeye başlayabilirsiniz.
• Çevrenizden haberdar olmak. Serapların yaygın olduğu bir bölgedeyseniz, onlara karşı dikkatli olun ve gördüklerinize aldanmayın.

Bu ipuçlarını takip ederek çöl seraplarından kaçınmanıza ve kurak arazilerde yolculuk ederken güvende kalmanıza destek olabilirsiniz.

VI. Çöl seraplarının tehlikeleri

Çöl serapları birçok nedenden ötürü tehlikeli olabilir.

ilk olarak dehidrasyona yol açabilirler. Çölde bir seraba doğru yürüyen insan seraba o denli odaklanabilir ki su içmeyi unutabilir. Bu, ölümcül olabilecek dehidrasyona yol açabilir.

İkincisi, seraplar insanların kaybolmasına niçin olabilir. Bir insan bir seraba doğru yürüyorsa yönünü kaybedebilir ve yolunu kaybedebilir. Bu onların çölde mahsur kalmasına yol açabilir ve bu da ölümcül olabilir.

Üçüncüsü, seraplar insanların kaza yapmasına niçin olabilir. Bir birey seraba doğru gidiyorsa önündeki yolu göremeyebilir. Bu onların otomobillerini çarpmalarına niçin olabilir.

Çöl serapları ciddi bir tehlikedir ve oluşturdukları tehlikelerin bilincinde olmak önemlidir. Şayet çöldeyseniz, susuz kalmadığınızdan, yolda kaldığınızdan ve çevrenizden haberdar olduğunuzdan güvenilir olun.

VII. çöl serapları

Antik çağlardan günümüze kadar tarih süresince çöl serapları rapor edilmiştir. Çöl seraplarına ait kaydedilen en eski kayıtlardan bazıları, çölde var olmayan şehirleri ve vahaları görmeyi özetleyen Yunan ve Romalı kaşiflerin yazılarından gelmektedir. Orta Yüzyıl'da çöl serapları çoğu zaman dini vizyonlarla ilişkilendirilirdi ve birtakım insanoğlu bunların cennetin ya da cehennemin kapılarını gördüklerine inanıyordu. Çağıl zamanlarda çöl serapları, iyi mi oluştukları ile alakalı fazlaca şey öğrenen bilim insanları tarafınca inceleniyor.

Çöl serapına ait kaydedilen en eski kayıtlardan biri, M.Ö. 5. yüzyılda çölde ilerleyen bir Pers ordusu ile alakalı yazan Yunan tarihçi Herodot'a aittir. Ordunun başlangıcında Kserkses isminde bir erkek vardı ve seyahat yaparken uzakta büyük bir göl gördüler. Nihayet suya ulaştıklarını zanneden askerler fazlaca sevindiler fakat göle intikal ettiklerinde bunun bir seraptan başka bir şey olmadığını anladılar.

Çöl serapına ait bir başka meşhur ifade, MS 1. yüzyılda çölde yürüyen Romalı bir asker ile alakalı yazan Romalı tarihçi Yaşlı Pliny'den geliyor. Asker bitkin ve susamıştı; yürürken uzakta bir vaha görmüş oldu. Asker vahaya doğru koştu fakat vahaya ulaştığında bunun bir seraptan başka bir şey olmadığını görmüş oldu.

Orta Yüzyıl'da çöl serapları çoğu zaman dini vizyonlarla ilişkilendirilirdi. 13. yüzyılda İtalyan kaşif Marco Polo, çölde bir şehrin serapını gördüğünü yazdı. Şehri güzel ve müreffeh olarak nitelendirdi ve güzel giysiler giymiş insanlarla dolu bulunduğunu söylemiş oldu. Sadece şehre ulaştığında bunun bir seraptan başka bir şey olmadığını görmüş oldu.

Çağıl zamanlarda çöl serapları, iyi mi oluştukları ile alakalı fazlaca şey öğrenen bilim insanları tarafınca inceleniyor. Seraplar, ışığın değişik malzemelerden geçerken bükülmesi olan ışığın kırılmasından doğar. Çölde hava çoğu zaman sıcak ve kurudur, bu da havanın yoğunluğunun azalmasına yol açar. Yoğunluktaki bu ayrım, fer ışınlarının bükülmesine yol açar ve bu da bir serap yanılsaması yaratabilir.

Çöl serapları çoğu zaman tehlikeli olarak görülüyor zira insanları reel olmayan bir şey gördüklerine inandırabiliyorlar. Bu vaziyet kişilerin kaybolmasına yahut yaralanmasına niçin olabilir. Sadece çöl seraplarının yalnızca optik illüzyonlar bulunduğunu ve reel bir korku oluşturmadıklarını unutmamak icap eder.

Çöl seraplarının kültürü ve mitolojisi

Çöl serapları yüzyıllardır insan kültürünün ve mitolojisinin bir parçası olmuştur. Sanatta, edebiyatta ve filmimizde tasvir edilmişler ve hayaletlerin varlığından dünyanın yaratılışına kadar her şeyi açıklamak için kullanılmışlar.

Birtakım kültürlerde çöl serapları alamet ya da ihtar olarak görülüyor. Sözgelişi Orta Şark'da seraplar çoğunlukla cinlerle ya da ruhlarla ilişkilendirilir. Birtakım Kızılderili kültürlerinde seraplar diğer dünyanın işaretleri olarak görülüyor.

Öteki kültürler çöl seraplarını bir çeşit hile ya da aldatma olarak görüyor. Sözgelişi İncil'de İsrailliler, serap olduğu söylenen Marah sularından içmemeleri hikayesinde uyarılır. Kuran'da peygamber Muhammed'in bir serap tarafınca kandırılarak Taiba vahasına ulaştığını organize ettiği söylenir.

Hayaletlerin varlığını açıklamak için çöl serapları da kullanılmıştır. Birtakım kültürlerde hayaletlerin canlılarla komünikasyon oluşturmak için seraplar yaratabileceğine inanılıyor. Öteki kültürlerde hayaletlerin seraplara hapsolup kaçamayacaklarına inanılıyor.

Kökenleri ya da anlamları kesinlikle çöl serapları insan kültürünün ve mitolojisinin büyüleyici bir parçasıdır. Çölün gizem ve harikalarla dolu bir yer bulunduğunu ve en bayağı şeylerin bile günün sıcağında ilginç ve başka dünyaya ilişik bir görünüme bürünebileceğini hatırlatıyorlar.
popüler kültürde

Çöl serapları yüzyıllardır popüler kültürde tasvir edilmiştir. Edebiyatta umudu, yanılsamayı ve aldatmayı sembolize etmek için kullanılmıştır. Filmimizde tansiyon ve vehamet yaratmak için kullanıldılar. Sanatta ise çölün güzelliğini ve sırlarını yakalamak için kullanılmışlardır.

Popüler kültürdeki çöl seraplarının en meşhur örneklerinden bazıları şunlardır:

* 19. film “Oz Büyücüsü”ndeki vaha
* 1997 yılında yapılmış “Titanik” filmindeki Titanik serapı
* 1984 yılında yapılmış “The Sheltering Sky” filmindeki Sahra serapı
* 2015 yılında yapılmış “Marslı” filmindeki çöl serapı
* 2018 yılında yapılmış “Bir Star Doğuyor” filmindeki çöl serapı

Çöl serapları popüler kültürde akıl hastalıklarını temsil etmek için de kullanılmıştır. 1999 yılında yapılmış “Dövüş Kulübü” filminin ana karakteri Tyler Durden çölde kendisinin bir serabını görür. Bu serap Durden'ın bölünmüş benlik bozukluğunu temsil ediyor.

Çöl serapları, popüler kültürdeki fazlaca muhtelif temaları keşfetmek için kullanılan kuvvetli ve çağrıştırıcı bir görüntüdür. Umudu, yanılsamayı, aldatmayı, şüpheyi, korkuyu, güzelliği ve gizemi temsil etmek için kullanıldılar. Ek olarak akıl hastalığını temsil etmek için de kullanılmıştır.

Çöl serapları dünyanın devamlı görünmüş olduğu benzer biçimde olmadığının hatırlatıcısıdır. Algılarımızın aldatıcı olabileceğini hatırlatıyorlar. Ve hikayede devamlı daha fazlasının bulunduğunu hatırlatıyorlar.

Sual 1: Çöl serapı nelerdir?

Yanıt 1: Çöl serapı, sıcak ve kuru bölgelerde gerçekleştirilen bir tür optik yanılsamadır. Işığın sıcak hava katmanlarından kırılmasıyla kaynaklanır. Seraplar, gerçekte orada olmayan su, ağaç ya da öteki nesnelerin yanılsamasını yaratabilir.

Sual 2: Çöl serapları iyi mi kaynaklanır?

Yanıt 2: Çöl serapları, güneşten gelen ışığın sıcak hava katmanlarından geçmesiyle kaynaklanır. Fer havada ilerledikçe bükülür ve kırılır. Bu, gerçekte orada olmayan nesnelerin yanılsamasını yaratabilir.

Sual 3: Çöl seraplarının ortaya çıkmasına ne sebep olur?

Yanıt 3: Çöl seraplarına aşağıdaki faktörler yol açar:

• Sıcak havanın varlığı
• Güneşin açısı
• Arazinin şekli